Duurzaamheid lijkt de laatste tijd een modewoord. Of het nu om energie of kleding gaat, in allerlei verband duikt de term duurzaamheid op.

Ook in het kader van ESG, waar je waarschijnlijk minder vaak over hoort. ESG staat voor Environment, Social en Governance. Wat houdt ESG in en gelden de verplichtingen alleen voor grote bedrijven of ook voor het MKB?

Wat is ESG?

ESG staat dus voor Environment, Social en Governance. Ofwel milieu, maatschappij en bedrijfsbestuur. Hiermee wordt bedoeld dat bedrijven zich meer moeten gaan richten op verduurzamen en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Duurzaamheid is veel meer dan alleen maar de CO2 uitstoot beperken. Het moet onderdeel worden van de hele bedrijfsvoering, dus van het aanwenden van grondstoffen, energie, arbeid, circulaire productie tot recycling etc.

ESG en arbeidsrecht

ESG gaat ook over de maatschappij en het bestuur. Het raakt dus ook het arbeidsrecht en is gericht op de bescherming van werknemers: werkgevers moeten voor een veilige werkomgeving zorgen, maar ook gelijke beloningen en ‘groene’ arbeidsvoorwaarden zoals duurzaam vervoer.

De Europese ESG richtlijn: de CSRD

Hoe is dan gewaarborgd dat bedrijven rekening houden met ESG? Voor grote bedrijven is een Europese richtlijn, de Corporate Sustainability Reporting Directive ofwel CSRD opgesteld. Een richtlijn is geen wet, de Europese landen bepalen hoe ze ervoor zorgen dat de bepalingen in de richtlijn worden nageleefd. De CSDR richt zich in beginsel alleen grote bedrijven, maar waarschijnlijk zal ook het mkb de gevolgen gaan merken.

ESG en MKB

Vooralsnog is het MKB tot 2026 vrijgesteld van de CSRD. Echter, omdat het MKB te maken kan hebben met grote bedrijven op wie de verplichtingen uit de CSRD wel rusten, kan de richtlijn toch invloed hebben op het MKB. Dit kan zowel aan de kant van klanten als leveranciers. Zo kunnen grote bedrijven vragen gaan stellen aan kleinere bedrijven of bepaalde garanties eisen waardoor kleinere bedrijven zelf ook een zekere mate van onderzoek moeten doen naar bijvoorbeeld de vraag of er geen milieuregels worden overtreden. Ook banken stellen vragen over duurzaamheid in verband met het verlenen van kredieten e.d. Dus ook het MKB krijgt te maken met ESG.

ESG en aansprakelijkheid

Er worden steeds meer rechtszaken gestart tegen bedrijven vanwege milieu- en mensenrechtenschendingen. ESG-gerelateerde vorderingen die tegen bedrijven worden ingesteld, zullen in de meeste gevallen gebaseerd zijn op aansprakelijkheid vanwege onrechtmatig gedrag c.q. onrechtmatig handelen of nalaten. Normaal gesproken wordt het bedrijf als geheel, dus als rechtspersoon, aangesproken.
Dit klinkt waarschijnlijk ingewikkeld en ver van je bed, toch is het goed je bewust te zijn van het feit dat ESG en duurzaamheid niet geheel vrijblijvend zijn.

Vorderingen obv schendingen van milieu en mensenrechten worden gebaseerd op grond van de onrechtmatige daad (artikel 6:162 BW). Als onrechtmatige daad kan worden aangemerkt een inbreuk op een recht of een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht of met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt. Een hele mond vol die we hieronder toelichten met een waargebeurd voorbeeld.

In 2021 heeft de rechtbank in het Milieudefensievonnis geoordeeld dat op Shell een bepaalde ongeschreven zorgvuldigheidsnorm rust. Deze houdt in dat op Shell een verplichting rust om de CO2-uitstoot van de Shell-groep en diens toeleveranciers en afnemers te reduceren.

De rechtbank heeft overwogen dat deze ongeschreven norm geldt voor alle bedrijven ongeacht hun omvang of sector. Echter, op dit moment is nog niet helemaal duidelijk in hoeverre en op welke manier bedrijven de verplichting hebben om de CO2-uitstoot te verminderen. Maar dat bedrijven aansprakelijk kunnen worden gesteld op grond van de wet, is duidelijk. Jouw handelen als ondernemer op het gebied van ESG en duurzaamheid kan eveneens tot (civiele, private) aansprakelijkheid leiden.

Bestuurdersaansprakelijkheid

De aansprakelijkheid voor schendingen van mensenrechten of milieu kan ook rusten op bestuurders van bedrijven, dus ook op een directeur-grootaandeelhouder. Bestuurders zijn de belangrijkste besluitvormers van een bedrijf. In het algemeen wordt aangenomen dat bestuurders niet alleen moeten handelen in het belang van het bedrijf, maar ook moeten handelen in het belang van het milieu. Dit laatste is zo’n ongeschreven wet. Bestuurders van alle bedrijven moeten dus (in bepaalde mate) rekening houden met ESG. Als een bestuurder een persoonlijk ernstig verwijt kan worden gemaakt, dan kan de bestuurder persoonlijk aansprakelijk worden gesteld voor schade. Als bestuurder kun je alleen persoonlijk aansprakelijk zijn als er een causaal verband kan worden gelegd tussen de klimaatschade en de specifieke onrechtmatige daad van jou als bestuurder. Een causaal verband is niet makkelijk aan te tonen.

Op dit moment is er echter nog geen wettelijke zorgplicht voor bestuurders op het gebied van ESG.

Ook MKB-bedrijven en bestuurders moeten ESG serieus nemen en op hun agenda’s plaatsen als dat nog niet gebeurd is.

Mocht je hier vragen over hebben, dan horen wij die graag!

1. Duurzaamheid in een stroomversnelling

Ineens bevindt de verduurzaming van bedrijven in het mkb zich in een stroomversnelling. Aangewakkerd door de energiecrisis waardoor iedereen zowel zakelijk als privé extra oplet. Maar de energieprijzen zijn niet de enige factor die voor deze stroomversnelling zorgen. Ook de strengere regelgeving en de eigen duurzaamheidsstrategie dragen bij aan de verduurzaming van het MKB. Wij deden onderzoek onder het klein MKB: meer dan de helft van de ondernemers verwacht meer aan verduurzaming te gaan doen. Belangrijkste drijfveer zijn de hoge energieprijzen. Ook het feit dat er vanuit de EU een richtlijn is opgelegd die grote bedrijven en overheden verplicht te letten op milieu, maatschappij en behoorlijk bestuur dragen bij aan de verduurzaming binnen het MKB. Indirect weliswaar omdat deze bepaalde duurzaamheidseisen stellen bij bv aanbestedingen.

Aan wat voor maatregelen denken ondernemers om te verduurzamen? Iets meer dan 70% van de bedrijven in Nederland wil op middellange termijn van het gas af en veel ondernemers zijn al of willen zakelijk elektrisch gaan rijden kan rekenen op groeiende belangstelling. MKB Belangen onderzocht hoe het MKB over verduurzamen denkt. Adrienne Dijckmans, “wat opvalt, is dat kostenbesparing de grootste doorslag geeft wanneer het gaat om verduurzamen. Waar grotere bedrijven een strategie hebben, waarin vaak zelfs een duurzaamheidsstrategie is geïmplementeerd, heerst bij kleine MKB bedrijven vaak de waan van de dag. Gewoon hard werken, waarbij er eigenlijk geen tijd is om uitgebreid stil te staan bij strategische beslissingen die geen invloed hebben op de business van de dag”.

Adrienne Dijckmans, MKB Belangen: ”Wij hopen en verwachten dat ook de kleine ondernemers langzaam maar zeker zullen gaan inzetten op duurzaamheid. De druk van de overheid, banken en andere bedrijven in de keten wordt steeds groter. Daardoor ontstaat een sneeuwbaleffect waardoor uiteindelijk iedereen meer gaat verduurzamen.

En niet alleen wordt de externe druk om te verduurzamen groter, ook het personeel verwacht dat een bedrijf verduurzaamt. En helemaal wanneer je nieuw personeel, en met name jongere medewerkers wil aantrekken, is duurzaamheid één van de overwegingen voor hen om voor jouw bedrijf te kiezen in de huidige krappe arbeidsmarkt.”

Omdat door de verplichtingen op het gebied van ESG duurzaamheid steeds meer verplicht wordt, in ieder geval van grote bedrijven, zien we een verschuiving naar elektrisch rijden. Bijna de helft van de Nederlandse bedrijven stelt elektrisch zakelijk rijden voor eind 2024 verplicht. Bij het klein MKB speelt dat wat minder, al is het maar om het simpele feit dat veel ondernemers geen personeel in dienst hebben of geen auto van de zaak ter beschikking stellen.

Samenvattend zien we een trend richting verduurzaming, waarbij kleine bedrijven om verschillende redenen wat achterlopen bij grote. Anderzijds zien we dat juist bij nieuw, vaak door jongere ondernemers, opgerichte bedrijven duurzaamheid centraal staat. 

2. Zo verwerk je duurzaamheid in je strategie

Dat je iets aan duurzaamheid moet doen de komende jaren, staat vast. Maar hoe zorg je ervoor dat het niet bij plannen blijft? Dat iedereen in je bedrijf eraan bijdraagt en dat duurzaamheid een onderdeel wordt van je strategie en bedrijfscultuur?

De EU en overheid stellen steeds meer eisen aan het verduurzamen van bedrijven. Misschien raken die jouw bedrijf nu nog niet, maar in de toekomst zullen alle bedrijven moeten verduurzamen. De reden is simpel: bedrijven spelen een grote rol in het creëren van een leefbare wereld. Niet alleen voor onszelf maar ook voor volgende generaties. Dit kun je doen omdat het je door de overheid wordt opgelegd, maar het mooiste is natuurlijk wanneer het uit je hart komt. Klanten en werknemers gaan steeds meer eisen aan duurzaamheid stellen, dus ook om je bestaansrecht als bedrijf te behouden, doe je als ondernemer aan duurzaamheid.

Je kunt duurzaamheid zien als iets lastigs, iets dat je verplicht wordt opgelegd, maar ook als een kans. Sterker nog, het kan ook een manier zijn om je te onderscheiden. Dan moet je duidelijk laten zien hoe jij als bedrijf het verschil wil maken. Zoals bv Terence Carter met zijn bedrijven Mego en Swell doet.

Als je duurzaamheid als onderscheidende factor wil gebruiken, laat dan duidelijk zien hoe jij als bedrijf voor mens of milieu een verschil kunt en wilt maken. Dit kun je bij voorbeeld doen door het in je mission statement te verwerken. Een mission statement is een beknopte alinea met tekst die kernachtig omschrijft waar je als bedrijf voor gaat.

• Vragen die je jezelf kunt stellen bij het opstellen van een mission statement
• Waarom ben je als bedrijf op de wereld? Dit is je Purpose
• Je purpose legt het hogere doel van je bedrijf – je reden van bestaan – uit.
• Welke waarde lever je aan de wereld? Dit is je Missie
• Je missie is de concrete opdracht die uit je purpose voortvloeit.
• Wanneer is jullie missie geslaagd? Dit is je Visie
• Je visie laat zien wat jullie gemeenschappelijke beeld van succes is.

Door je missie concreet met duurzaamheid te verbinden, laat je zien welke sociale, maatschappelijke en ecologische waarde je biedt. Daarvoor moet je lange termijn denken.

3. Tips voor het opstellen van een duurzame mission statement:

Vraag je af waarop je als bedrijf invloed kunt uitoefenen

Met wie werk je samen, wie zijn je leveranciers en hoe ziet je klantenbestand eruit? Hoe ver reikt je productieketen? Zodra je dat inzichtelijk hebt, kun je kijken in hoeverre je aanpassingen kunt doen om de sociale of ecologische en bestuurlijke impact te verbeteren. En hoe je kunt inspelen op toekomstige uitdagingen.

Betrek je medewerkers bij het opstellen van je missie en visie

Door je medewerkers in een vroeg stadium te betrekken bij het opstellen van je missie en visie, creëer je draagvlak binnen jouw bedrijf voor verduurzamen. Plus door je medewerkers te betrekken, zullen ze de missie later beter uitdragen.

Concretiseer je plannen op het gebied van ESG aan de hand van je product- of dienstverlening

Je maakt je missie concreet door manieren te bedenken waarop jouw bedrijf een bijdrage kan leveren op het gebied van ESG. Zet dit kort op papier. Vraag feedback aan je medewerkers of anderen om zo tot een goed doordacht plan te komen.

Stel heldere, meetbare doelen op

Vertaal je missie naar heldere en meetbare doelen (Key Performance Indicators, oftwel KPI’s). Het definiëren helpt om te zien of hetgeen je hebt vastgelegd in je missie en visie daadwerkelijk wordt nageleefd. Bepaal de KPI’s per jaar en maak ze zo concreet mogelijk. Stel, per KPI, een eindverantwoordelijke aan.

Deel je missie

Zet je missie op je website, in je nieuwsbrief of deel het proces via je sociale kanalen. Wie weet inspireer je anderen!